Asanatlar "şiirden sinemaya" 
46. Özel Sayı Hece Dergisinin
Mitoloji Özel Sayısı
Çıktı
Hece dergisinin Mitoloji Özel Sayısı Haziran/Temmuz/Ağustos 2023- 318/319/320 sayıları ve 46. Özel sayı olarak çıktı
Hece dergisi her yıl haziran ayında yayımlamayı gelenek haline getirdiği üç aylık tematik özel sayılarından bir yenisi olan Mitoloji Özel Sayısı ile 2023 yılında da okurlarını selamlıyor.
İnsanlık tarihi boyunca etkili olmuş mit kavramının hususiyetlerini gözler önüne sermek ve bugün ne anlam ifade ettiğini ortaya koymak adına disiplinler arası bir çalışma olan Mitoloji Özel Sayısı hazırlandı.
Birbirinden değerli entelektüel ve akademisyenlerin katkı sunduğu bu özel sayının editörlüğünü Uğur Polat ve Merve N. Türksever, yayın danışmanlığını ise “Doğruluk Çizgisi” yazısı ve düzenlediği “Deprem ve Mitoloji” başlıklı toplantıyla da katkı sunan Prof. Dr. Zeynep Sayın yaptı.
Mitoloji Özel Sayısı’nın Kavramsal Çerçeve bölümünün ilk yazısında Prof. Dr. M. Bilgin Saydam, “Mitos’un Tarihi” yazısı ile mitlerin tarihine derinlikli bir bakış kazanmamızı sağlarken Prof. Dr. Cengiz Çakmak, “Mitos'tan- Logos'a Geçişin Arka Planı ve Doğa Filozofları” yazısında Yunan Mitolojisi içindeki mitos ve logos kavramları ile ilişkili bir analiz sunmaktadır. Prof. Dr. Zeki Tez, “Metaller Doğduklarında Kulaklarına Üflenen Adlar” isimli yazısı ile metallere ilişkin bugüne kadar bildiklerimizi sorgulayan tarihî bir perspektif sunarken, Prof. Dr. Hüseyin Yılmaz, “Mircae Eliade’de Mitlerin Özellikleri” yazısı ile mitolojik müktesebatın duayen isimlerinden olan M. Eliade’nin mitolojilere bakış açısını geniş bir yelpazeden ele alarak bizleri yazarın zihin dünyasında gezintiye çıkarmaktadır. Son olarak bu bölümde yazar İbrahim Demirci, “Kur’an-ı Kerim’de ‘Esatiru’l-Evvelîn / Mitoloji’” yazısı ile kavramın Kur’an-ı Kerim’deki yerini hatırlatmaktadır.
Söyleşi bölümünde ise ülkemizin yetiştirdiği önemli bilim insanlarından arkeolog Prof. Dr. Fahri Işık ile uygarlığın Anadolu’daki serüveni hakkında Uğur Polat’ın gerçekleştirdiği konuşma yer almaktadır.
Mitoloji ve Edebiyat bölümünde yazar Ali Galip Yener, “Edebiyat Eleştirisinde Mitos Teorisi ve Anlatma Arzusu Üzerine” yazısında edebiyat, mitos ve anlatma arzusu üzerinden bir okuma sunarken Dr. Öğretim Üyesi Zeliha Açar, “Klasik Türk Şiirinde Zâhirî ve Bâtınî Mitoslar” yazısında Türk şiirinde mitosların görünen ve görünmeyen yönlerine ışık tutmaktadır. Yazar Sadık Usta, “Masal ve Ütopya İlişkisi” yazısında, masal ve ütopyalar hakkında gerçekleştirdiği okumalara ilişkin araştırmalarını bizlerle paylaşırken Prof. Dr. Yasemin Mumcu ve Batuhan Erdoğan, “Tevfik Fikret ve Mitoloji” yazıları ile Türk edebiyatının önemli isimlerinden olan Tevfik Fikret’i mitolojinin kadim penceresinden ele almışlardır. Dr. Öğretim Görevlisi Yasemin Bayraktar, “Kirke’nin Adasına Hapsolmuş Bir Ruh: Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Selim’ine Psikomitolojik Bir Bakış” yazısı ile edebiyatımızın önemli simalarından olan Tanpınar’ın yarattığı karakterlerden Selim’i psikomitolojik açıdan incelerken Dr. Araştırma Görevlisi Emel Aras, “Mitikten Moderne: Kahramanın Türk Edebiyatındaki Görünümü Üzerine” Türk edebiyatı ve kahramanlık olgusu üzerine kapsamlı bir okuma sunuyor. Bu bölümde son olarak akademisyen Yasamin Golamrahmani, “İran Mitolojisinin Modern Türk Edebiyatındaki En Derin Yansıması: Şehname” yazısında, İran edebiyatının Türk edebiyatı üzerindeki etkisini Şehname üzerinden ele alan bir yorum sunuyor.
Özel sayının Dünya Mitolojisi bölümünde Prof. Dr. Pınar Ülgen, “Orta Çağ Avrupa’sına Ait Mitolojik Anlatılar Eşliğinde ‘Vahşi İnsan’ın Simgesel Anlamı Üzerine Yorumlamalar” yazısında, Orta Çağ’ın derinliklerindeki insana dair anlamın simgesel boyutlarını tarihî kaynaklar eşliğinde gözler önüne sererken Prof. Dr. Nimet Yıldırım, “İran Mitolojisi” üzerine olan yazısında, İran dünyasının mitolojik birikimine dair önemli bilgiler vermektedir. Yazar Ergun Kocabıyık, “Başlangıçta Aşk Vardı / Yaradılış Mitlerinde Kozmik Cinsellik Üzerine” isimli yazısında, aşk ve yaradılış mitleri ile cinsellik olgusunu ele alırken Prof. Dr. Tülin Arseven, “Altın Post Mitinin Medea Tragedyasına Yansıması” yazısında, Euripides’in tragedyasındaki zenginlik ve iktidarı temsil eden altın post mitinin etkilerine dair bir bakış açısı sunmaktadır. Son olarak bu bölümde Doç. Dr. Bedia Koçakoğlu, “Prometheus’un Gizli Başyapıtı” yazısı ile Prometheus’tan hareketle geniş bir okuma gerçekleştirmektedir.
Türk Mitolojisi bölümünde Prof. Dr. Yaşar Çoruhlu, “Türk Mitolojisinin Boyutları” isimli yazısında, konu hakkındaki birikimini yansıtan bir çerçevede Türklerin mitolojik tarihini okuyucuya aktarırken yazar Gönül Yonar, “Kök Tengri’nin Haberleri: Başlangıç ve Son” yazısında, başlangıç ve son olguları üzerinden Kök Tengri inancını ele almaktadır. Emin Gürdamur, “Dede Korkut’un Mitolojik Kökleri ve Bir Arketip Olarak ‘‘Tepegöz” ve “Kara Şamanın İzinde / Türk Mitolojisinde Şeytan” isimli yazıları ile Türk mitolojisi deyince ilk akla gelen karakterlere dair analizlerini okuyucuya aktarırken Nadirbek Jurakuziev, “Eski Türklerde Dağ Kültü ve Hayat Ağacı Mitolojisi” yazısı ile Türk mitolojisi içindeki dağ ve ağaç sembolleri hakkında bilgi vermektedir. Ramazan Gafarlı, “Azerbaycan’da Yıl Sonu Çarşamba Ritüellerinin Mitolojik Anlambilimi” yazısında Azerbaycan kültüründeki mitolojik olgulardan olan Çarşamba ritüelini ele alırken Akedil Toyşanulu, “Türk-Moğol Mitolojisi ve Moğol Mitolojisi’nin Karşılaştırmalı Ayrıntılı Analizi” yazısında, Türk ve Moğol mitolojileri hakkında karşılaştırılmalı analizler yaparak her iki kültür hakkında ip uçları vermektedir.
Özel sayının Mitoloji ve Sanat bölümünde Prof. Dr. Jale N. Erzen, “Anadolu Kilimlerinde Neolitik Mitoloji” yazısında Türk kültürünün taşıyıcı unsurlarından olan kilimlerin tarihî ve mitolojik nitelikleri hakkında örnek görseller eşliğinde bilgi verirken Doç. Dr. Oğuz Haşlakoğlu, “Dürer’in Bir Simyager Olarak Portesi / ‘‘Melencolia I’’ Gravürü” yazısında, Alman rönesansının en önemli figürlerinden olan A. Dürer’in bir gravüründen hareketle derinlemesine analizler yapmaktadır. Prof. Dr. Yalçın Çetinkaya, “Hermes’in Kozmik Orkestrası” yazısında, müzik sanatının mitoloji ile ilişkisini ele alan bir bakış açısı sunarken, Prof. Dr. Nilüfer Öndin, “Rönesans ve Mitoloji / Primavera” yazısı ile, birbirinden çok farklı iki olgu olan “rönesans” ve “mitoloji” sözcüklerinden hareketle söz konusu dönemi merak eden okuyucuya somut görseller eşliğinde bilgi vermektedir. Doç. Dr. Murad Babadağ, “Poietik Bağlamda Mithos ve Zanaat İlişkisi Üzerine Bir İrdeleme” yazısında, poietik kavramının penceresinden kapalı anlamlar barındıran mithos ve zanaat kavramlarına ışık tutarken ressam Meryem Günana, “Söz, Ses, Seferde / Boynuz’un Çizgisi” yazısı ile boynuz olgusu hakkında zihnimizi zenginleştiren bir tarihî perspektif sunmaktadır. Sanatçı Zeliha Erdoğan Peçe, “Tanrı ve Hükümdar İlişkisi Bağlamında Hükümdar Tasvirlerinde Kanat Vurgusu” yazısında, tanrı ve hükümdar kavramlarından hareketle tasvir sanatında kullanılan kanat olgusunun ilahi boyutları üzerinde araştırmaları neticesinde elde ettiği tarihî verileri paylaşırken Prof. Dr. Ruhi Konak, “Geleneksel Türk Resmi ve Mitoloji” yazısında, Türk sanatı deyince ilk akla gelen örneklerden hareketle bu örneklere ilişkin mitolojik boyutları gözler önüne sermektedir. Yazar A. Çağrı Başkurt, “Gölgeler Ardından Bir Kitap ve Siyahlar İçinde Bir Ressam / Mehmed Siyah Kalem” yazısında yerli ve yabancı birçok uzmanın hakkında araştırma yaptığı konulardan olan, sırlarla dolu Mehmed Siyah Kalem hakkında araştırmaların sonuçlarını paylaşırken, sanatçı Cihan Yaygın, “Müzikle İlişkili Antik Mitlerde, Müzisyen Tanrılar, Çalgı Yapma Mitleri ve Müzisyen Arketipinin İzleri” yazısında, mitolojide müzik sanatına ait unsurlar hakkında iz sürmektedir. Son olarak bu bölümde yazar Murat Bozkurt, “Ölüm ve Ötesi Bağlamında Orfik Üçleme” yazısı ile sinema ve mitoloji merkezli bir okuma üzerinden bizleri modern zamanların en önemli iki olgusunun kavşağında düşünmeye sevk etmektedir.
Mitoloji ve Felsefe bölümünde Prof. Dr. Zeynep Sayın, “Doğruluk Çizgisi” yazısında, kendine has üslubu ile “çizgi” olgusu hakkında mitolojik açıdan düşünsel bir ziyafet sunarken Prof. Dr. Ahmet Dağ, “Mitolojik Bir Kültür Olarak Transhümanizm” yazısında, insan ve geleceği hakkında dünyamızın beklediği riskleri ve bunlardan kurtuluş yollarını ele almaktadır. Prof. Dr. Ahmet Feyzi Korur, “İki Dünyanın Hikâyesi” yazısında, felsefe ve sanat tarihi alanında dünyaca ünlü isimlerden olan S. Langer ve onun mitoloji ile ilgili olan düşüncelerine yer vererek özgün yorumlar getirirken, Dr. Öğretim Üyesi Özlem Hemiş, “Hayal ve Gölge” yazısında, İslam görsel kültür tarihindeki önemli kavramlardan olan hayal ve gölge olgularını kendine has tarzıyla ele almaktadır. Yazar Gökdemir İhsan, “Sakın Efsane Söyleme” yazısında, Antik Yunan düşünürlerinden günümüze yaptığı derinlemesine analizlerle mitoloji kavramına farklı bir bakış geliştirmemizi salık verirken Prof. Dr. Metin Bal, “Homeros’un Odysseia Destanının Felsefi Önemi / Tanrı İnancının Kaynağı ve Sorgulanması” yazısı ile, mitolojinin sarp ve zorlu coğrafyasında felsefi düşüncenin yardımıyla yol almamızı sağlamaktadır. Yazar Özgür Taburoğlu, “Nazar / Bakışın Mitolojisi” yazısında, dünya sanatı için can alıcı bir sözcük olan nazar kavramını, mitolojinin süzgecinden geçirerek özgün bir yorum ile bizlerle buluştururken, Dr. Öğretim Üyesi Tuba Nur Umut, “Teknolojinin Antik Kökeni / Mitolojide Tekhne Kavramı” yazısında, günümüzde birçok disiplinin ortak zemininde yer alan teknoloji olgusunu mitolojideki “tekhne” kavramı ile karşılaştırmalı bir değerlendirmeyle ele almaktadır. Dr. Öğretim Üyesi İlyas Altuner, “Mitostan- Logosa / İlerleme mi Yoksa Gerileme mi” yazısında, düşünce tarihi açısından ciddi derecede önemli iki kavram olan mitos-logos’u en az onlar kadar önemli iki kavram olan ilerleme – gerileme üzerinden analiz ederken, Dr. Öğretim Üyesi Emine Aydoğan, “Erken Dönem Nietzsche’de Yunan Mitolojisi ve Tragedya” yazısı ile bizleri ünlü düşünürün bakış açısından Yunan mitolojisinin derinliklerine davet etmektedir.
Mitoloji ve Modern Zamanlar bölümünde Prof. Dr. Lütfü Hanoğlu, “Mit, Bilişsel Gelişim ve Epigenetik” isimli yazısında, geleneksel ve yerleşik mitolojik analizlerin dışında bir bakış açısı sunmaktadır. Hanoğlu özellikle günümüz disiplinlerinin kendi iç seslerine kulak vermek suretiyle düştükleri hatayı “mit”, “bilişsellik” ve “epigenetik” olguları ile ele alarak okuyucuyu cesaretlendirirken Prof. Dr. Milay Köktürk, “Dijitalin Büyüsü ya da Yeni Mitos” yazısı ile her şeyin büyüsünü kaybetmeye başladığı bir dünyada, okuyucuya “neyi kaybettiğini hatırlatmak” kabilinden bir ip ucu vermektedir. Uzm. Psikolog ve yazar Gökhan Özcan, “Modern Bir Mitolojik Mekân / Terapi Odası” yazısında, birçok insanın merakını celbeden ve aslında bize insanlığımızdan bir armağan olan “terapi odası” olgusuna mitolojik bir yaklaşım getirerek bizi odaya davet ederken Uğurcan Kaçmaz, “Lamella / Varlığın Kayıp Parçasından Kendiliğin Tür-Oluşumuna” yazısında, Freud ve onun tilmizi Lacan’ı, her ikisi için ortak nokta olan “Lamella” kavramı üzerinden ele almaktadır. Bu bölümde son olarak Dr. Öğretim Üyesi V. Metin Demir, “Burjuva İdeolojisinin Kendini Unutturan Sunumu / Roland Barthes’ın Çağdaş Mitolojiler Analizi” yazısında, burjuva ideolojisine dair çerçeveyi Roland Barthes’ın analizlerinden mülhem tahlil etmektedir.
Uğur Polat’ın yönettiği Toplantı’da ise “Deprem ve Mitoloji” hakkında, Zeynep Sayın ve arkadaşları Ezgi Bakçay, Feyyaz Yaman, Enver Kaya, Behçet Güleryüz konuşmak üzere bir araya geldi.
Özel sayının Çeviri bölümde düşünür Prof. Dr. Merlin Donald, “Modern Aklın Kökenlerinin Özü: Kültür Evriminin ve Bilişsel Evrimin Üç Aşaması” adlı makalesi ile okuyucularla buluşmaktadır. Afrikalı yazar Ikechukwu Anthony Kanu, dilimize çevrilen “Afrika Mitolojileri ve Eko-Spiritüelliği” adlı yazısında Afrika mitolojileri ile Afrika ekolojik spiritüelliği arasındaki ilişkiyi incelemektedir. Çeviri bölümünde yer alan diğer bir yazı ise Peter Gordon’un, E. Cassirer ve M. Heidegger’in Davos’ta katılmış oldukları semineri tüm ayrıntıları ile ele aldığı Avrupa Düşüncesinde Büyük Bölünme (Continental Divide) adlı kitabından bir bölümdür.
Özel sayının sonunda, katkı sunan yazarların kısa biyografilerinin yanı sıra konuyla ilgili bir de bibliyografya yer almaktadır.
